کمانچه

کمانچه چیست

کمانچه علاوه بر شکم، دسته و سر، در انتهای تحتانی ساز پایه ای نیز دارد که روی زمین یا زانوی نوازنده قرار می گیرد. شکم ساز کروی و مجوف است که مقطع نسبتا کوچکی از آن در جلو به دهانه ای اختصاص یافته و روی دهانه پوست کشیده شده و برروی پوست، خرکی، تقریباً شبیه به خرک تارونه کاملاً عمود بر سیم ها قرار گرفته است. دسته ساز، درواقع لوله ای توپر، و به طور نامحسوس به شکل مخروط وارونه خراطی شده است. انتهای بالائی این لوله مجوف شده و در طرف جلو شکاف دارد که نقش جعبه گوشی ها را مییابد، دسته فاقد «دستان» است.

اجاز ساز کمانچه

سر ساز متشکل است از جعبه گوشی ها که در دو طرف آن هریک دو گوشی کار گذارده شده و یک «قبه» که در بالای جعبه قرار گرفته است. سر در واقع ادامه خراطی شده دسته است. طول ساز از ته پایه سر قبه حدود ۸۰ سانتی متر است. کمانچه امروزی دارای چهار سیم است و کوک (یا نسبت فاصله سیم ها به یکدیگر) در دستگاه های مختلف موسیقی ایران تفاوت می کند. معمول ترین کوک اینست که سیم های اول و دوم نسبت به هم فاصله «چهارم» (یا «پنجم») داشته، سیم سوم یک اکتاو بمتر از سیم اول، و سیم چهارم یک اکتاو بم تر از سیم دوم باشد.
طرز نواختن - نوازنده ساز در حالت نشسته پایه کمانچه را روی زمین یا روی زانو قرار می دهد، در صورتی که پایه ساز نوک تیز باشد، آن را روی زمین می گذارند، در اینصورت نوازنده روی زمین می نشیند؛ و اگر پایه به شکلی باشد که در عکس نشان داده شده. نوازنده روی صندلی نیز می تواند بنشیند و پایه ساز را روی ران، نزدیک زانو قرار می دهد. در هر دو حالت، ساز در موقع اجرا کمی حول محور خود میچرخد و همین عمل تماس آرشه را با سیم ها آسانتر میسازد. نوازنده ساز را به طور قائم به دست چپ می گیرد و انگشتان همان دست را روی سیم ها در طول دسته می لغزاند و آرشه را به دست راست گرفته به سیم ها تماس می دهد.

این ساز نقش تکنواز و همنواز، هر دو رابه خوبی می تواند اجرا کند. آرشه - موی آن محکم و کشیده نیست و نوازنده انگشتان دست راست خود را زیر موها انداخته و آن را می کشد تا عمل آرشه کشی میسر گردد. کمانچه، سازی ملی (و شهری) است.